Toponimia to nauka zajmująca się badaniem nazw miejscowych, wchodząca w skład onomastyki – samodzielnej nauki w obrębie językoznawstwa, funkcjonującej na styku kilku dyscyplin naukowych (filologii, historii, etnografii oraz geografii i topografii). Jej główne zadania to gromadzenie i opracowanie materiału nazewniczego, objaśnianie pochodzenia (etymologii) i znaczenia (semantyki) nazw własnych oraz klasyfikacja i analiza ich struktury. W kontekście ochrony tradycyjnych nazw miejscowych szczególnie istotną kwestią jest badanie zawartych w nich treści stanowiących zapis kontekstu historycznego i kulturowego, często znacząco różniącego się od współczesnego otoczenia.

Toponimy dzieli się na kilka podzbiorów. Są to m.in.: nazwy osad (ojkonimia), nazwy wodne (hydronimia), w tym nazwy rzek (drymonimia), nazwy gór (oronimia), nazwy niewielkich form terenowych na wsi, np. łąk, pastwisk i pól (wikonimia), nazewnictwo miejskie: nazwy ulic, placów, skwerów, budynków (urbanonimia), nazwy regionów historycznych, geograficznych, przyrodniczych, etnograficznych oraz jednostek administracyjnych (choronimy), nazwy zwyczajowe (hodonimy), nazwy urzędowe/oficjalne (plateonimy), nazwy pamiątkowe (eponimy).

Chrematonimy, często zapożyczane i przechodzące w nazwy terenowe, np. w nazwy osad, dzielnic i osiedli, są niekiedy jedynym śladem po zakładach przemysłowych, warsztatach, budynkach, instytucjach i urządzeniach oraz zajęciach czy aktywności zawodowej (rzemieślniczej) mieszkańców pracujących przy ich obsłudze.

W ramach poszczególnych kategorii nazwowych można wydzielić inne podzbiory, które przynależą do kilku kategorii równocześnie. Tak jest np. z nazwami wydarzeń jednostkowych (praksonimy) i z nazwami wydarzeń historycznych (chrononimy),  wchodzącymi zarówno do zbioru eponimów, urbanonimów czy plateonimów, a niekiedy i chrematonimów. Różnorodność podziałów nazw miejscowych wynika z tego, że onomastyka jest nauką żywą, tworzącą ciągle nowe podziały i kategorie nazw.

W ochronie nazewnictwa miejscowego jedną z najważniejszych kwestii jest jego „dawność”, (historyczność i tradycyjność). Wiąże się to z problemem dezaktualizacji zawartego w nazwie przekazu (informacji), a więc z brakiem lub zmianą przedmiotu jej odniesienia (desygnatu). Zagadnienie to generuje kolejny podział na nazwy historyczne i współczesne. Do bardzo istotnych należy również kwestia żywotności i stosowalności nazw. W tym wypadku istotny jest podział na nazwy martwe i żywe oraz na nazwy oficjalne/urzędowe/kancelaryjne (plateonimy) i potoczne/zwyczajowe/ludowe (hodonimy).

Nazwy miejscowe (toponimy)

Bory Tucholskie
Choronimy: Bory, Piaski, Pola
Hydronimy: Bursztynica (rzeka), Jezioro Mętne, Jezioro Okrągłe, Kicz (struga), Jezioro Szpitalne, Szumionka (rzeka)
Ojkonimy: Brzozowe Błota, Cekcyn, Krzywogoniec, Stary Sumin, Sworne Gacie, Woziwoda, Złe Mięso,
Oronimy: Kocia Góra, Kociołek (wzgórze), Pustelnik (wzgórze)
Toponimy (wikonimy): Majdany (łąki), Za Praisem (łąki), Bagno Brukniewo (łąki), Kępiak (polana), Gołyjon (polana), Szary Kierz (łąki), Popówek (polana)

Kociewie
Choronimy: Lasy, Pola, Piaski
Hydronimy: Jezioro Czarne, Jezioro Zawada, Mątawa, Sobińska Struga, Wda (rzeka)
Ojkonimy: Bąkowski Młyn, Ciemny Las, Czaple, Morsk, Osiek, Pięćmorgi, Rumlandy
Oronimy: Czarcie Góry, Góry Diabelce, Talerzyk,
Toponimy (wikonimy): Buczek (bagno/torfowisko), Mątawskie Pastwiska, Szary Kierz (polana), Wilcze Błota, Pod Górami

Krajna
Choronimy: Bielawy, Bory Krajeńskie, Zanotecie, Puszczka
Hydronimy: Staw Kardynalski, Jezioro Proboszczowskie, Jezioro Miętus, Rokitka (rzeka), Młynarka (struga), Sępolenka (rzeka)
Ojkonimy: Białośliwie, Lisi Ogon, Płytnica, Tarnówka, Stara Kuźnia, Chłopigozd, Dziegciarnia
Oronimy: Dębowa Góra, Góry Wysockie, Góra Wawrzyńca, Kozia Góra
Toponimy (wikonimy):  Lisi Kąt,  Łąki Nadnoteckie, Łąki Żuławskie, Kwaśna Łąka,

Kujawy
Choronimy: Białe Kujawy, Czarne Kujawy, Kujawy Nadwiślańskie, Las Białobłocki, Las Otłoczyński, Podole, Puszcza Bydgoska
Hydronimy: Bachorze (kanał), Jezioro Łuba, Lubieńka (rzeka), Szczykówek (staw), Zgłowiączka (rzeka)
Ojkonimy: Kąkowa Wola, Łazieniec, Słone, Wieniec, Wistka Szlachecka
Oronimy: Krzywa Góra, Kozie Góry, Góra Kapliczna, Góra Karmnik, Góra Otłoczyn, Góra Pieczenia, Rozkopana Góra
Toponimy (wikonimy): Bagno Chlebowo, Białe Błota (łąki), Kępa Bazarowa, Kępa Dzikowska, Łąka Młynarska, Trzy Kopce, Przylesie (łąki),

Pałuki
Choronimy: Puszcza Notecka
Hydronimy: Gąsawka (rzeka), Karpniki (stawy), Kcynka (rzeka), Jezioro Czwartokątne, Jezioro Czeszewskie
Ojkonimy: Babia Gać, Grocholin, Jadowniki Rycerskie, Młynary, Swoboda
Oronimy: Dębia Góra, Jabłowska Góra, Kopiec Szwedzki
Toponimy: Cygańskie Doły (łąki), Małe Dołki (część lasu), Niedźwiedzi Kierz (kompleks leśny), Zaklęta Karoca (głazy), Łąki Wyciąskie

Ziemia dobrzyńska
Choronimy: Pustki Działyńskie
Hydronimy: Drwęca (rzeka), Jezioro Łąkie, Jezioro Zacisze, Jezioro Żółwieniec, Mień (rzeka),
Ojkonimy: Bobrowniki, Dobrzyń, Cesarski Dar, Kikół, Młyniec, Paliwodzizna, Sokołowskie Rumunki, Wąkole, Witowąż
Oronimy: Szaniec Krzyżacki
Toponimy: Bobrownickie Pole, Puszcza Rządowa, Królewski Las, Opalenica (mokradła), Zielona Kępa

Ziemia chełmińska
Choronimy: Pojezierze Brodnickie
Hydronimy: Bacha (rzeka), Jezioro Czortek, Jezioro Popek, Kanał Starogrodzki, Lutryna (rzeka)
Ojkonimy: Cegielnik, Czystochleb, Dorposz Chełmiński, Jajkowo, Kijewo Królewskie, Koń, Rozgarty, Zarośle
Oronimy: Frankówgóra, Siedmiogórze, Góra św. Wawrzyńca, Góra Zamkowa, Zajęcze Góry
Toponimy:  Krowieniec (łąki), Las Mariański, Las Ostromecki, Miejska Kępa, Mokry Las, Patelnia (półwysep)

Ziemia michałowska
Choronimy: Michałowo
Hydronimy: Jezioro Cieleckie, Jezioro Szczuckie, Pisa (rzeka), Pisiak (struga), Rypienica (rzeka),
Ojkonimy: Bobrowiska, Cielęta, Kozi Róg, Moczadła, Rybaki, Szczuka
Toponimy: Jar Grądowy (las)